ملل و نحل

المِلَل و النِحَل کتابی است برپایهٔ مذاهب و ادیان و عقاید ملت‌های مختلف جهان در دورانی که نویسنده می‌زیسته‌است. این کتاب توسط محمد بن عبدالکریم شهرستانی (۴۷۹–۵۴۸) هجری قمری به زبان عربی نوشته شده‌است. در آن مراتبی دربارهٔ آداب و رسوم دین زرتشتی وجود دارد. در این کتاب شهرستانی جهان را به هفت اقلیم تقسیم وشرح می‌نماید وچنین می‌گوید:

در هفت اقلیم دنیا طبق روال آن زمان کسانی در این اقالیم هفت‌گانه وجود دارند که از لحاظ زبان، طبایع، انفس، شکل ورنگ اختلاف گوناگونی دارند.
تقسیم هفت اقلیم به جهات اربع که عبارت‌اند از: شرق، غرب، جنوب، شمال. انسان‌هایی در این جهات اربع زندگی می‌کنند که لغات و طبایع مختلف با همدیگر دارند.
شهرستانی مللهایی که در این جهات اربع زیست می‌کنند به چهار ملل بزرگ تقسیم کرده‌است که عبارت‌اند از:عرب، عجم، روم و هند

این کتاب دانشنامه کوتاهی از ادیان، مذاهب و آراء فلاسفه در دوران نویسنده است که در زمان خودش مورد استقبال مردم چه در شرق و چه در غرب قرار گرفته بود. این کتاب به چندین زبان زنده دنیا از جمله آلمانی توسط تئودور هابروکر، ترجمه شده‌است. هابرکر در مقدمهٔ ترجمهٔ خود می‌گوید: «مردم جهان توسط شهرستانی توانستند به تاریخ فلسفهٔ قدیم و جدید پی ببرند.» متن عربی و ترجمه فارسی جلد سوم این کتاب با ترجمه فارسی دکتر محسن ابوالقاسمی در بازار موجود است.

جستارهای وابسته

محمدجواد مشکور

التبصير في الدين وتمييز الفرقة الناجية عن الفرق الهالكين

پانویس

↑ دانشنامهٔ مزدیسنا، ص ۴۳۸
↑ Theodor Haarbrücker: Abu-'l-Fath' Muhammad asch-Schahrastani's Religionspartheien und Philosophenschulen. Zum ersten Male vollständig aus dem Arabischen übersetzt und mit erklärenden Anmerkungen versehen von Dr. Theodor Haarbrücker. C. A. Schwetschke und Sohn, Halle 1850–1851 (Erster Theil: Die muhammadanischen, jüdischen, christlichen und dualistischen Religionspartheien. Zweiter Theil: Die Sabäer, die Philosophen, die alten Araber und die Inder.)
↑ ابوالقاسمی، محسن؛ (1383) دین‌ها و کیش‌های ایرانی در دوران باستان به روایت شهرستانی، تهران، انتشارات هیرمند، چاپ نخست.

منابع

اوشیدری، جهانگیر (۱۳۷۱)، دانشنامهٔ مزدیسنا، واژه‌نامهٔ توضیحی آیین زرتشت، تهران: نشر مرکز، شابک ۹۶۴-۳۰۵-۳۰۷-۵
الشهرستانی، ابی الفتح محمد، بن عبدالکریم،(الملل والنحل) دارالمعرفة للطباعة والنشر، بیروت، لبنان: چاپ سوم، انتشار سال ۱۹۷۲ میلادی. به (عربی).

[1] دانشنامهٔ مزدیسنا، ص ۴۳۸

[2] Theodor Haarbrücker: Abu-'l-Fath' Muhammad asch-Schahrastani's Religionspartheien und Philosophenschulen. Zum ersten Male vollständig aus dem Arabischen übersetzt und mit erklärenden Anmerkungen versehen von Dr. Theodor Haarbrücker. C. A. Schwetschke und Sohn, Halle 1850–1851 (Erster Theil: Die muhammadanischen, jüdischen, christlichen und dualistischen Religionspartheien. Zweiter Theil: Die Sabäer, die Philosophen, die alten Araber und die Inder.)

[3] ابوالقاسمی، محسن؛ (1383) دین‌ها و کیش‌های ایرانی در دوران باستان به روایت شهرستانی، تهران، انتشارات هیرمند، چاپ نخست.